ก๋วยเตี๋ยวเรือในประเทศไทยมีที่มาจากการผสมผสานทางวัฒนธรรมและวิถีชีวิตริมน้ำของคนไทยในอดีต โดยมีประวัติความเป็นมายาวนานและมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่น
จุดเริ่มต้นและที่มาของชื่อ
ก๋วยเตี๋ยวเรือมีต้นกำเนิดจากการที่ชาวจีนนำวัฒนธรรมการกินก๋วยเตี๋ยวเข้ามาในประเทศไทย สันนิษฐานว่าเกิดขึ้นตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา ซึ่งเป็นยุคที่มีการค้าขายและแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับชาวต่างชาติอย่างคึกคัก รวมถึงชาวจีนที่เดินทางมาค้าขายโดยใช้เรือสำเภา
ในช่วงปลายสมัยอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนปลาย ชุมชนชาวจีนที่อาศัยอยู่ริมคลองในกรุงเทพฯ และพระนครศรีอยุธยา ได้นำสูตรก๋วยเตี๋ยวจากเมืองจีนมาดัดแปลง โดยผสมผสานกับเครื่องปรุงและวัตถุดิบของไทย จนเกิดเป็นก๋วยเตี๋ยวที่มีรสชาติจัดจ้านถูกปากคนไทย
ในอดีต วิถีชีวิตของคนไทยผูกพันกับแม่น้ำลำคลอง การสัญจรและการค้าขายส่วนใหญ่จึงเกิดขึ้นทางน้ำ พ่อค้าแม่ค้าจะพายเรือเร่ขายอาหารไปตามลำคลองต่างๆ เช่น คลองรังสิต และคลองบางกอกน้อย ก๋วยเตี๋ยวจึงถูกนำมาขายบนเรือพาย ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ “ก๋วยเตี๋ยวเรือ”
เอกลักษณ์ของก๋วยเตี๋ยวเรือ
ก๋วยเตี๋ยวเรือมีลักษณะเฉพาะตัวที่แตกต่างจากก๋วยเตี๋ยวประเภทอื่น ดังนี้
- น้ำซุปสีเข้มข้น น้ำซุปของก๋วยเตี๋ยวเรือมีสีเข้มและรสชาติจัดจ้าน เนื่องจากมีการใช้เครื่องปรุงที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น ซีอิ๊วดำ เต้าหู้ยี้ และเครื่องเทศต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการปรุงรสด้วย “น้ำตก” ซึ่งคือเลือดวัวหรือเลือดหมูสดผสมเกลือ เพื่อทำให้น้ำซุปข้นและมีรสชาติกลมกล่อมยิ่งขึ้น
- ชามขนาดเล็ก เหตุผลที่ก๋วยเตี๋ยวเรือนิยมเสิร์ฟในชามขนาดเล็ก มาจากข้อจำกัดในการขายบนเรือในสมัยก่อน พ่อค้าต้องทำทุกอย่างด้วยตัวคนเดียว ตั้งแต่พายเรือ ลวกก๋วยเตี๋ยว ปรุงรส เสิร์ฟ และเก็บเงิน การใช้ชามขนาดเล็กและใส่น้ำซุปน้อยๆ แต่เข้มข้น ทำให้ง่ายต่อการหยิบยื่นให้ลูกค้าที่อยู่บนบก และป้องกันน้ำซุปร้อนๆ หกใส่ขณะเรือโคลงเคลง
- เครื่องเคียง นิยมรับประทานคู่กับกากหมูหรือแคบหมู และเพิ่มความหอม ดับกลิ่นคาวด้วยใบโหระพาหรือใบกะเพรา
การพัฒนาและบุคคลสำคัญ
สมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม
ก๋วยเตี๋ยวกลายเป็นอาหารที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี ท่านมีนโยบายส่งเสริมให้คนไทยหันมาบริโภคก๋วยเตี๋ยว เพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจของประเทศที่กำลังตกต่ำในช่วงสงคราม และทำให้เกิดการหมุนเวียนของเงินภายในประเทศ
ตำนานก๋วยเตี๋ยวเรือรังสิต: โกฮับ
หนึ่งในบุคคลสำคัญของวงการก๋วยเตี๋ยวเรือคือ โกฮับ ชาวจีนไหหลำ แซ่ภู่ ซึ่งได้รับการยอมรับว่าเป็นผู้สร้างตำนานก๋วยเตี๋ยวเรือรังสิต
- ช่วงเวลา: โกฮับเริ่มพายเรือขายก๋วยเตี๋ยวเนื้อในคลองรังสิตประมาณปี พ.ศ. 2455
- วิธีการขาย: เขาจะพายเรือสำปั้นขายไปตามคลอง และมีจุดจอดประจำที่บริเวณใต้สะพานแก้วนิมิตในช่วงเที่ยง
- ความแตกต่าง: ในยุคนั้นมีการแบ่งแยกชัดเจน โดยโกฮับจะขายก๋วยเตี๋ยวเนื้อเป็นหลัก ขณะที่มีพ่อค้าอีกคนชื่อ “ตาแป๊ะ” ขายก๋วยเตี๋ยวหมู
ก๋วยเตี๋ยวเรือในปัจจุบัน
แม้ว่าวิถีชีวิตจะเปลี่ยนแปลงไป และร้านก๋วยเตี๋ยวเรือส่วนใหญ่ได้ย้ายขึ้นมาเปิดบนบกในอาคารพาณิชย์ แต่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ความเป็นก๋วยเตี๋ยวเรือไว้ โดยมักจะนำเรือมาตั้งไว้หน้าร้านเป็นสัญลักษณ์ และยังคงเสิร์ฟในชามขนาดเล็กเช่นเดิม จังหวัดพระนครศรีอยุธยาซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นต้นกำเนิด ยังคงเป็นแหล่งที่มีชื่อเสียงด้านก๋วยเตี๋ยวเรือ ทำให้ร้านก๋วยเตี๋ยวเรือจำนวนมากมักมีคำว่า “อยุธยา” ต่อท้ายชื่อร้าน
